امام محمد باقرعلیه‌السلام فرزند امام سجاد و فاطمه دختر امام حسن علیه‌السلام است که در اولین روز سال ۵۷ قمری در مدینه دیده به جهان گشود و به مدت نوزده سال از ۹۵ تا ۱۱۴ قمری امامت شیعیان را بر عهده داشت. لقب‌های بسیاری برای حضرت ذکر شده است اما لقب "باقر" به معنای "شکافنده" مهمترین آنهاست. امام باقر علیه‌السلام در سال ۹۵ قمری پس از شهادت پدرش به امامت رسید و به مدت ۱۹ سال امر امامت شیعیان را عهده دار بود.
شرایط حاکم بر دوران امامت امام باقرعلیه‌السلام
جریان تشیع در طول تاریخ مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده است و رهبران این جریان یعنی ائمه اطهار از هیچ تلاشی برای حرکت دادن شیعیان به سمت نقطه‌ای امن فروگذار نکرده‌اند، حادثه کربلا بعنوان نفس گیرترین اتفاق تاریخ وحوادث بعد از آن حادثه "حره" و "توابین" جریان تشیع را تا مرز بی جان شدن پیش برد، تا جایی که امام سجاد علیه السلام در روایتی فرمودند:«در همه حجاز، دوستان و علاقه‌مندان ما به بیست نفر نمی‌رسند.» اما در دوران امامت امام باقر علیه‌السلام با ورود حضرت به مسجد پیامبر در مدینه، جمعیت انبوهی از خراسان و دیگر نقاط، دور امام گرد آمده و سوالات خود را مطرح می‌کردند لذا هویت بخشی به شیعیان یکی از اثرات مهم دوران امامت امام باقرعلیه‌السلام است.
امام باقر علیه‌السلام ؛یادگار کربلا
سید اسماعیل حاتمی، کارشناس ارشد فلسفه و کلام در گفت‌وگو با خبرنگار تحریریه جوان قدس مهمترین اثر شخصیتی امام باقر علیه‌السلام را روایت واقعه کربلا دانسته و گفت: اکثر وارثان کربلا مدت کوتاهی بعد از آن حادثه سهمگین از دنیا رفتند، اما امام باقر(ع) به‌عنوان یکی از حاضرانِ روز عاشورا حدود ۵۵ سال بعد از کربلا در بین مردم زندگی کرده و جزئیات وقایع را برای مردم شرح دادند.
این کارشناس مذهبی در جواب این سوال که چرا امام باقر علیه‌السلام را شکافنده علوم و باقرالعلم الاولین لقب دادند بیان کرد: بعد از رحلت پیامبر صلوات الله علیه، توسط خلیفه اول قانونی با عنوان "منع نقل حدیث پیامبر" وضع شد و بیان احادیث پیامبر یا به اصطلاح ذکر" قال رسول الله" در بین مردم منع شد. برای اولین بار بعد از رحلت پیامبر(ص) این قانون در دوره امام باقر علیه‌السلام لغو و کلاس و کرسی احادیث پیامبر توسط امام راه افتاد.
حاتمی یکی از مهمترین کارهای امام باقر علیه‌السلام را تشکیل حوزه‌های علمی عنوان کرد و عنوان کرد: نسب امام باقر علیه‌السلام و نسبت نزدیک حضرت با پیامبر صلوات الله سند محکمی برای تایید صحت مطالبی بود که از پیامبر نقل می‌کردند. روایات نقل شده از امام حسن مجتبی علیه‌السلام تا امام حسن عسگری علیه‌السلام حدود ۶۰ هزار روایت هستند که در کتب اربعه ثبت و ضبط شده‌اند و حدود ۴۰ هزار روایت از امام باقر(ع) و فرزند بزرگوار ایشان نقل شده و این سندی بر تایید همت امام در پایه گذاری فقه شیعی است.
اسماعیل حاتمی درباره علت وصیت امام باقر علیه السلام برای گریه کردن برای حضرت به مدت ده سال گفت: این گریه کردن را امام سجاد علیه السلام کلید زد و امام باقر علیه السلام تلاش کرد تا اصل روضه گرفتن را حفظ کنند و ایام شهادت امام باقر علیه السلام( هفتم و هشتم ذی الحجه) معمولا مدینه خلوت است و با اینکه قبر مطهر حضرت در مدینه است اما ایشان از فرزند خود خواستند تا در منی برای ایشان مراسم گرفته شود تا حجاج بواسطه مراسم امام باقر علیه السلام در مکتب گریه بر امام حسین علیه السلام و ائمه حضور داشته باشند.
استراتژی مبارزاتی امام باقر علیه‌السلام چه بود؟
رهبرمعظم انقلاب در کتاب «انسان ۲۵۰ ساله » با تاکید بر نقش امام باقر علیه‌السلام در مبارزات علیه حاکمان بنی عباس، به فعالیت‌های امام در دو جبهه "تبیین حقایق" و "ایجاد تشکیلات" اشاره کرده و می‌نویسند:«امام(ع) همه فرصت‌ها را در خدمت تغییر فرهنگ حاکم بر جامعه به خدمت گرفته و با تربیت شاگردان و هنرمندان بسیاری، مانع خالی شدن بستر فکری جامعه به نفع علما و هنرمندان خود فروخته شدند. یاران حضرت که به "اصحاب سِر" معروف بودند پل ارتباطی محکمی بین امام و امت بوده و تلاش می‌کردند مانع نفوذ بیش از پیش احکام تحریفی بین مردم شوند. خطابه حضرت در بدو ورود به شام باعث بیدار شدن وجدان حاضران شد وبرخی به دفاع از امام(ع) برای خنثی کردن توطئه تحریم برخواستند. امام باقر علیه‌السلام حتی در مدیریت خواسته‌های احساسی شیعیان نیز روشی میانه و مطلوب را در پیش گرفتند تا آتش مبارزات احساسی دامن‌گیر شیعیان واقعی حضرت نشود»
شهادت امام باقر علیه‌السلام
امام محمدبن باقر (ع) در سال ۱۱۴ هجری قمری و در سن ۵۷ سالگی به شهادت رسیدند. در برخی منابع هشام‌بن عبدالملک و در برخی دیگرابراهیم ولید عامل شهادت ایشان ذکر شده است. امام باقر علیه‌السلام در قرستان بقیع و در کنار مرقد پدرش امام سجاد (ع) و عموی پدرش امام حسن (ع) دفن است.
لیلا شرفی_ خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما